Naamcertificaten Nijkerkse oorlogsslachtoffers overhandigd aan museum

NIJKERK Burgemeester Gerard Renkema heeft donderdag aan Museum Nijkerk de naamcertificaten overhandigd van de Nijkerkse Joodse Oorlogsslachtoffers die op het Namenmonument staan in Amsterdam. In totaal zijn 48 van de 61 Joden die bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Nijkerk woonden, door de Duitsers vermoord. Vier keerden terug uit een kamp, negen wisten onder te duiken.

De bijeenkomst in het museum werd onder meer bijgewoond door het echtpaar De Liever, dat de oorlog heeft overleefd. Maar ook door Matthias Blankesteijn en Jacco van Putten, die in de raad de motie ‘Holocaust Namenmonument’ hebben ingediend waarin ze opriepen de Nijkerkse namen te adopteren.

Op het monument in Amsterdam staan 46 namen van Nijkerkse Joden die de oorlog niet hebben overleefd. Het gaat om de namen van Joden die niet zijn begraven. Een echtpaar uit Nijkerk besloot echter al in 1941 te kiezen voor een vlucht in de dood. Hun namen staan wel op het Joodse monument in Nijkerk.

TWEEDE STAD Joden hebben in de geschiedenis van Nijkerk een belangrijke plaats ingenomen. Rond 1800 was Nijkerk zelfs de tweede stad wat betreft grootte op de Veluwe na Arnhem. Joden zorgden voor een enorme opbloei van de economie, onder meer in de tabaksindustrie. Van het totaal aantal inwoners was vijf procent Jood. Hun aantal was bij de uitbraak van de oorlog teruggelopen tot 61.

VRIJHEID Burgemeester Renkema benadrukte dat wij een dag als Koningsdag in vrijheid hebben kunnen beleven. En het belang van vrijheid als gedachtegoed overeind te houden. Waarbij hij de indruk heeft dat men, mede gezien de huidige oorlog in Oekraïne, ook steeds meer aan de tijd van de Tweede Wereldoorlog terugdenkt.

In Nijkerk wordt de herinnering levend gehouden door onder meer de Stolpersteinen (struikelstenen) die herinneren aan de omgekomen Joden, maar ook aan de verzetsstrijders die het leven hebben gelaten. Daarnaast voert de oorspronkelijke route van het Westerborkpad langs het museum aan de Venestraat. Door het team dat de route onderhoudt wordt ook eenmaal per jaar vergaderd in het museum. Het monument in Amsterdam heeft een extra functie, zo geeft Renkema aan, omdat dat nog meer importantie heeft als het gaat om het herdenken wat in het verleden heeft plaatsgevonden.  

TAAK Museum Nijkerk ziet het als een belangrijke taak om de geschiedenis van de Joden in Nijkerk weer te geven. Van Ab van Straalen zijn de documenten in het museum te zien die hij heeft opgesteld over het Joodse verleden in de oorlog. Dit aan de hand van gesprekken met de overlevenden, maar ook met bijvoorbeeld mensen die in dienst waren bij Joden. De documenten zijn ook te vinden op de website.

Conservator Saskia van den Berg kwam tijdens een bezoek aan Duitsland in aanraking met de struikelstenen. Door subsidie konden deze ook in Nijkerk worden gelegd. Hierbij is er bewust voor gekozen ook de namen van de omgekomen verzetsstrijders met een steen te herdenken. At van Dijk en Ab van Straalen zorgden in 2020 voor de uitgifte van de struikelstenengids. Jan Dokter, initiatiefnemer voor het Westerborkpad, heeft zijn archief eveneens geschonken aan het museum.

VERLEDEN Van den Berg is blij dat ook scholen steeds meer aandacht hebben voor het verleden. Zo maken groepen van het Aeres College ieder jaar een wandeling langs de geschiedenis van de Joden in Nijkerk en besteedt ook de Rehobothschool hier aandacht aan. 

Inmiddels bestaat ook de mogelijkheid voor scholen om een bezoek te brengen aan het monument in Amsterdam. Van de achttien scholen hebben er inmiddels dertien van het aanbod gebruik gemaakt. Vooraf krijgen leerlingen een naam van een omgekomen Joodse inwoner van Nijkerk. Aan de hand daarvan kunnen zij die naam opzoeken op het monument en een foto maken. 

Tijdens de overhandiging van de certificaten werd bekendgemaakt dat die mogelijkheid ook in het nieuwe schooljaar wordt geboden aan de scholen. Dit door een gift van een Nijkerks echtpaar. Oud-stadsdichter Bert Jurling heeft een lespakket ontwikkeld voor de scholen die het monument in Amsterdam bezoeken. 

Door Wijnand Kooijmans