Burgemeester Renkema over het jaar 2020: ‘Ik kon de uit-knop niet vinden’

NIJKERK Voor de gemeente Nijkerk was het een roerig jaar. Het coronavirus, de forse druk op de gemeentefinanciën en de incidenten op het stadhuis zijn slechts een paar voorbeelden. Burgemeester Gerard Renkema kijkt terug op een bewogen jaar, waarin hij het gevoel had bijna continu te moeten functioneren en er geen mogelijkheid was om de knop even op ‘uit’ te zetten. Ook blikt hij kort vooruit op 2021.

Nederland is in zijn algemeenheid goed voorbereid als het om calamiteiten en rampen gaat. Er zijn nogal wat draaiboeken voor veel verschillende situaties. Belangrijk is daarbij dat er snel maatregelen kunnen worden getroffen en dat er goed wordt samengewerkt en afgestemd tussen de vaak vele betrokken organisaties. ,,We dachten bij de voorbereiding vooral aan grote branden, een overstroming of een ernstig ongeluk waar een groot aantal slachtoffers bij betrokken is. Daar liggen ook draaiboeken voor klaar, pandemieën staan hier ook in. Ik loop al aardig wat jaren mee in bestuurlijk Nederland, maar heb er op deze manier nog nooit mee te maken gehad. Natuurlijk zijn er wel ernstige dierziekten geweest die ook op de mens konden overslaan, maar dat er een virus zou komen dat zo’n impact zou hebben op hoe we leven, had ik in elk geval nooit voorzien”, aldus de burgervader.

BESTRIJDING Toen de lockdown half maart werd afgekondigd, kwam de focus van de gemeente Nijkerk in eerste instantie te liggen op maatregelen die het virus moesten indammen en op financiële ondersteuningsmaatregelen. Er werden in die dagen qua hectiek ook veel ballen tegelijk in de lucht gehouden door medewerkers van de gemeente. ,,Mensen moesten improviseren, bij sommige onderdelen wisten we nog niet hoe we er mee om moesten gaan. Gaandeweg kwam er een manier van opereren”, blikt Renkema terug.

,,En de lockdown kwam ook nog eens in een maatschappelijk onrustige periode met boerendemonstraties, problemen over de stikstofaanpak en stakingen in het onderwijs. Het coronavirus kwam er als een mokerslag bij. We dachten eerst dat het misschien zou overwaaien en mee zou vallen, maar toen kwam alles toch ineens dichtbij. Toen de eerste inwoner aan corona overleed, was dat een gebeurtenis met impact. Het liet merken hoe kwetsbaar we voor dit virus zijn. We kregen dagelijks het aantal besmettingen door en zagen dat het virus ook hier om zich heen sloeg.”

We moeten echt heel alert blijven met elkaar

NIJKERKERVEEN In Nijkerkerveen is even een grote piek geweest. ,,Veel mensen linkten de uitbraak aan Veensche Boys, wat niet terecht was. De uitbraak was onderdeel van een breder palet, maar het heeft ons wel laten zien dat het virus razendsnel om zich heen grijpt. Ook op het Corlaer College is in een bepaalde periode een fors aantal besmettingen geweest. Maar door snel handelen van de school en de VGGM/GGD is er goed op gereageerd. Zeker in deze tweede coronagolf is het virus echt dichterbij gekomen. We kennen allemaal wel iemand die corona heeft gehad. Dat was in de eerste golf minder. Nijkerk en omliggende gemeenten scoren hoog op het aantal besmettingen. We moeten echt heel alert blijven met elkaar.”

MEER CONTROLE De coronacrisis is nog steeds niet voorbij, er zijn golfbewegingen te zien. De tweede lockdown was ook voor Renkema een hard gelag. ,,Ik denk dat iedereen die eerste beelden uit Italiaanse ziekenhuizen en Brabantse ziekenhuizen op zijn of haar netvlies heeft staan. Mensen werden getransporteerd naar andere ziekenhuizen en de zorg die het niet meer aan kon. Ook al zien we deze beelden nu minder op televisie, de druk op de zorg is er niet minder om. We zien misschien nu meer alleen de cijfers, maar daar schuilt wel een hele wereld achter. Achter elk overleden slachtoffer schuilt een verhaal, een verdrietig verhaal.”

Achter elk overleden slachtoffer schuilt een verhaal, een verdrietig verhaal

Ook de tweede lockdown vraagt van de gemeente weer het nodige. Er is een belangrijke rol voor toezicht en handhaving weggelegd. ,,Dat draait om met hoeveel mensen je mag samenkomen. Welke sport- of jeugdactiviteiten kunnen nog wel? Hoe gaan we met de winkels om, wanneer vallen zij onder de uitzondering en wanneer niet? We merken dat er zich in financiële zin heftige zaken afspelen achter de voordeuren van onze ondernemers. De horeca wordt vaak als voorbeeld genoemd, maar er zijn daarnaast veel branches die het zwaar hebben. Denk aan kleding- en meubelzaken die geen enkele omzet hebben.”

Ook achter de voordeuren van veel huishoudens in de gemeente speelt zich heel wat af. ,,Je ziet toch dat in de afgelopen tijd er meer en meer mensen in psychische nood verkeren of financieel niet meer de eindjes aan elkaar kunnen knopen. Dit leidt tot frustratie. Er is ook sociaal psychische problematiek bij mensen.

Onder leerlingen in het basisonderwijs ontstaan leerachterstanden en zo zijn er meer vraagstukken tijdens deze crisis. ,,We proberen als gemeente een zo goed mogelijke oplossing te vinden. Dat lukt helaas niet in alle gevallen, ons zorgstelsel kraakt op dat gebied. Je zou willen dat je meer hulp kunt verlenen dan je feitelijk kunt. We zien wel dat instanties hun stinkende best doen.”

PAASBOS ,,Ook in de directe leefomgeving zie ik meer onderlinge spanningen ontstaan en dat leidt tot stevige irritaties tussen bijvoorbeeld buren en ook in buurten”, aldus Renkema. ,,In Paasbos zagen we de afgelopen tijd weer toenemende onrust door ervaren overlast met name rondom het winkelcentrum. Dat dit niet langer zo kan, is duidelijk. Daarom wordt ook fors geïnvesteerd door meer toezicht, inzet van jeugd- en jongerenwerk en anderen om tot een structurele oplossing te komen. Het, in elk geval tijdelijk, plaatsen van een camera helpt ons wel om een beter beeld te krijgen van wat zich hier afspeelt, hoewel de huidige coronamaatregelen het beeld natuurlijk wel beïnvloeden. Ik zie de toenemende onrust in de wijk Paasbos echt als een gevolg van de coronacrisis. Maar niet alleen in Paasbos, ook op andere plekken in de gemeente zagen we een behoorlijke stijging van jongerenoverlast. Hoewel ik heel goed snap dat het erg lastig is voor jongeren tijdens deze coronacrisis, is het optreden tegen overlast wel een aandachtspunt voor ons.”

Ik zie de toenemende onrust in de wijk Paasbos echt als een gevolg van de coronacrisis

PICKUP Tot twee keer toe kreeg de gemeente Nijkerk afgelopen jaar te maken met incidenten in en bij het stadhuis. ,,Voor een aantal mensen is de samenleving ingewikkeld en gecompliceerd geworden. We zien dat wetgeving rond bijvoorbeeld geestelijke gezondheidszorg en andere vormen van zorg is veranderd. Psychische of financiële problemen liggen dan ook eerder op de loer.” In maart van dit jaar ramde een pickup het stadhuis. ,,Dat had een enorme impact op onze medewerkers en met name onze baliemedewerkers, zeker als zo’n auto twee meter van je balie af tot stilstand komt en in eerste instantie niet wil stoppen. Ik heb enorm veel waardering voor hoe onze mensen hebben opgetreden. We hebben samen aandacht gehad voor de gevolgen van het incident op onze medewerkers.”

GEWELD Een deel van dezelfde groep medewerkers werd recent nog geconfronteerd met een man die zichzelf in brand wilde steken bij het stadhuis. Hij had zichzelf met een brandbare vloeistof overgoten voor de ingang. ,,Mensen hebben direct gehandeld en hem onder de douche gezet. Ik heb het idee dat ze er nu redelijk nuchter onder bleven. Het was namelijk vele malen erger geweest als hij zijn daad ook uit had kunnen voeren.”

Hoewel de incidenten in Nijkerk niet direct gericht waren tegen de gemeente, of geweld in de richting van bestuurders of ambtenaren met zich meebrachten, is er in Nederland in toenemende mate sprake van geweld tegen gemeentebestuurders en ambtenaren. ,,Dit kan op verschillende fronten zijn. Van spanningen rondom omgevingsvergunningen en dingen die spelen binnen het sociaal domein. De burgemeester is voor veel inwoners de personificatie van de gemeente. Als iemand het dan niet eens is met het beleid dan richten zijn of haar pijlen zich op de burgemeester. Het komt regelmatig voor dat dat gepaard gaat met aardig wat krachttermen. Ook wordt er dreigende taal geuit. Sommige mensen zullen zeggen dat het erbij hoort, maar dit hoort er naar mijn idee niet bij. Ik vind het nog erger als dit naar ambtenaren wordt geuit. Ze krijgen soms van alles naar hun hoofd geslingerd. Ook raadsleden hebben hiermee te maken, terwijl zij naar eer en geweten de gemeente op een passende manier besturen. Zo worden we met z’n allen vaker geconfronteerd met mensen met een kort lontje, en dat is niet prettig.”

BEZUINIGINGEN ,,Ik gaf eerder al aan dat we vaker zien dat mensen in sociale of financiële nood verkeren. Daar komt dan helaas ook nog bij dat de gemeente moet bezuinigen op het sociaal domein. De uitgaven binnen dit domein zijn de afgelopen jaren sterk gestegen, terwijl de gemeenten vanaf het begin dat deze taken een paar jaar geleden naar de gemeenten gingen al te weinig hiervoor hebben gekregen. We zullen dus kritischer moeten zijn in de diensten die we aan inwoners kunnen verstrekken en de zorg die we kunnen bieden aan mensen.”

UITKNOP ,,Ik heb het afgelopen jaar het idee gehad dat ik de uit-knop niet heb kunnen vinden”, blikt de burgemeester terug. ,,Als burgemeester in coronatijd stond en sta je continu ‘aan’. Er is steeds weer iets wat nieuw is, waar je toch met elkaar een antwoord op moet bedenken. We zijn van een minder strenge lockdown naar een strenge lockdown gegaan. Er zijn zoveel belangen waar we rekening mee moeten houden. Op sommige momenten gaat er onbegrip ontstaan. Een voorbeeld van een tijdje geleden: Waarom mocht een restaurant maar dertig gasten ontvangen, terwijl een hotel er veel meer in het restaurant mocht ontvangen als de gasten er bleven slapen? Het geeft ook aan hoe gecompliceerd de samenleving is.”

LICHTPUNTJES Een groot lichtpunt vind Renkema de ontwikkeling van vaccins tegen het virus. ,,Mensen tonen wel onbegrip omdat er nu nog niet gevaccineerd wordt. Het is alleen razend ingewikkeld om dit goed te kunnen organiseren. Je wil dat het hele vaccinatieproces zorgvuldig is en ik ben er van overtuigd dat we dat in Nederland ook voor elkaar hebben als we straks beginnen. In het regionaal beleidsteam, waar de burgemeesters van de regio Gelderland-Midden zitting in hebben, krijgen we bijna wekelijks een update van GGD Gelderland Midden over de medische situatie in onze regio. Ik ben onder de indruk van wat daar gedurende de coronacrisis allemaal is opgepakt. Van het goed opzetten van coronateststraten, het uitvoeren van duizenden bron- en contactonderzoeken tot nu weer het voorbereiden van de vaccinaties.”

,,Maar niet alleen de professionele organisaties hebben zich enorm ingespannen tijdens deze crisis. Hartverwarmend waren ook de vele particuliere initiatieven die het afgelopen jaar ontstonden. De vele optredens bij de verzorgingshuizen, de buurtcoaches, de anonieme weldoener die honderden maaltijden beschikbaar stelde voor ouderen en recent nog weer het Glazen Thuis dat 33.000 euro bijeen sprokkelde voor mensen die te lijden hebben gehad van de coronacrisis.”

VUURWERK De jaarwisseling nadert en Renkema snapt dat het voor mensen moeilijk is dat er een vuurwerkverbod geldt. ,,Veel mensen kijken er toch ieder jaar naar uit. Zelf kan ik ook genieten van het vuurwerk. Ik hoop dat men er toch respect voor heeft dat het nu niet kan omdat de druk op de zorg zo groot is. We kunnen het ons niet veroorloven dat er slachtoffers van vuurwerk in de ziekenhuizen komen te liggen. En ook het carbidschieten kan dit jaar helaas niet, waardoor het prachtige evenement in Nijkerkerveen dit jaar ook niet door kan gaan. Maar ook al het andere carbidschieten mag dit jaar niet. De weegschaal van de risico’s en het voorkomen van samenkomsten weegt dit jaar zwaarder dan het plezier van het carbidschieten. Volgend jaar is alles hopelijk weer anders en kunnen we weer genieten van vuurwerk en carbidschieten.”

NIEUWE PLANNEN Met al die aandacht voor de coronacrisis zou je haast vergeten dat er in 2020 ook nog een heleboel andere zaken gewoon doorgang hebben gevonden. Renkema: ,,We hebben als gemeente onze dienstverlening voor de noodzakelijke dingen zoveel mogelijk voortgezet, al was het soms wel in aangepaste vorm doordat veel medewerkers vanuit huis moesten werken. Ook allerlei inspraakbijeenkomsten hebben we op een aangepaste manier georganiseerd. Desondanks is er veel gebeurd en in 2021 proberen we deze lijn door te zetten.

Duurzaamheid, nieuwe woningbouwplannen, ontwikkelingen voor vrijtijdseconomie, nieuw beleid op het sociaal domein, we zullen het allemaal tegenkomen in 2021. De dynamiek zit er nog volop in en ik hoop dat we met alle inwoners een verwachtingsvol 2021 in mogen gaan.”

Door Maranke Pater