Roemerstraat 15, het huis dat kapot geschoten werd door Friendly Fire.
Roemerstraat 15, het huis dat kapot geschoten werd door Friendly Fire. Fotoatelier Kappen

Bijzondere brief over de bevrijding: 'Friendly Fire' werd Nijkerkse jongens fataal

29 april 2020 om 10:31 Historie

NIJKERK Lieve familie, 't Is zaterdagmiddag en Aaf en ik zijn juist even naar 't kerkhof geweest waar onze lieve lieve jongens een week geleden zijn begraven. We hebben niet eerder lust gehad om te schrijven en wegzenden, kunnen nu het nog niet omdat de post helemaal stil ligt. De rouwbrieven zijn zeker bezorgd en weet U reeds dat Lo en Folkert zijn gestorven.

Zo begint de brief van Jan Lodewijk Nienhuis aan zijn familie in Groningen, op 29 april 1945. De bevrijding had één van de mooiste gebeurtenissen in hun leven moeten worden, maar helaas kreeg deze dag een intens zwart randje doordat hun twee zoons Folkert Jan en Lodewijk Jan werden geraakt door 'Friendly Fire'. Rob van der Meer is een ver familielid van de neefjes en krijgt van zijn oma op haar sterfbed de brief onder ogen. Delen uit de bewuste brief worden voorgelezen tijdens de Nijkerkse Dodenherdenking dit jaar. Van der Meer: ,,De briefschrijvers, Jan Lodewijk en Aafke Nienhuis, waren een oom en tante van mijn oma. De overleden kinderen waren neefjes van mijn oma. De familie wist niets van het bestaan van deze brief, tot mijn oma drie weken voordat ze overleed aangaf dat deze brief bestond."

Toen oma mij deze brief gaf, werd het een puzzel om hem te ontcijferenVan der Meer heeft al jaren interesse in de Tweede Wereldoorlog. Hij heeft twee voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog en is voorzitter van DPA-Holland, een vereniging voor bezitters van oude Legervoertuigen, waarmee hij de geschiedenis van onder meer de Tweede Wereldoorlog op een interactieve manier overbrengt. ,,Toen oma mij deze brief gaf, werd het een puzzel om hem te ontcijferen. Ik vond het zeer interessant om uit te vinden wat zich in Nijkerk had afgespeeld en wat het familieverhaal erachter was. Het was ook bijzonder om de papieren geschiedenis in te duiken. We zijn de eerste drie dagen bezig geweest om de brief te ontcijferen, omdat het een handgeschreven brief is van ruim 75 jaar oud, waarin de Nederlandse taal anders is dan we gewend zijn. Met mijn vrouw heb ik uitgezocht wat er nou precies stond. Toen we dat helder hadden, hebben we via internet archieven bekeken en documenten uitgezocht."

Van der Meer vroeg bij zijn oma de stamboom na. Jan Lodewijk Nienhuis was getrouwd met Aaf. Samen kregen ze vier kinderen: Jan Pieter Nienhuis, Jan Lodewijk Nienhuis, Pieter Jan Nienhuis en Folkert Jan Nienhuis. ,,De familie Nienhuis komt uit Hoogkerk, in de provincie Groningen. Jan Lodewijk verhuisde met zijn gezin naar Nijkerk om aan het werk te gaan in de handel. Vader Nienhuis was handelaar en distributie ambtenaar. Hij zat ook in de chemica en zette zichzelf in als manusje van alles." In 1942 overleed hun zoon Pieter Jan op 25-jarige leeftijd. Waaraan is niet te achterhalen. Het gezin woonde op de Roemerstraat 15 in Nijkerk. ,,Ik ben op internet gaan zoeken naar Roemerstraat 15 en kwam een foto uit de Tweede Wereldoorlog tegen van het huis dat kapot geschoten is door Friendly Fire. Ik besloot om naar Nijkerk toe te gaan om het huis te bekijken om ook een beter beeld van de geschiedenis te krijgen. In de brief spreken Jan en Aaf over een steegje en dat steegje is er nog."

Het artikel gaat verder onder de foto van de brief. De originele brief van Jan aan zijn familie is te lezen in Museum Nijkerk. 

Er werd net een granaat op straat geworpen toen ze naar buiten liepenGRANAATVUUR Op 20 april 1945 zat de familie Nienhuis al de hele dag verscholen vanwege de aankomst van de Canadezen, die gepaard ging met flink wat beschietingen. Toen het even rustig was, besloten de 17-jarige Lodewijk en 21-jarige Folkert melk te gaan halen. ,,Dit is hen fataal geworden. Ze kwamen in een granaatvuur terecht, er werd net een granaat op straat geworpen toen ze naar buiten liepen. Ook werd er weer hevig geschoten." Binnen 24 uur waren beide jongens overleden. ,,In de brief wordt heel nauwkeurig de doodstrijd van de jongens beschreven. Wat ik heel shocking vind, is dat er mensen langs hen zijn gelopen en geen hulp boden. De jongens bleken hard te schreeuwen van de pijn, maar er waren maar weinig mensen die een vinger uit staken. Toen een dokter bij de jongens thuis langs kwam, zat er niets anders op dan te wachten tot ze zouden sterven. Het gezin was erg gelovig en dit zie je in de brief ook terugkomen. Folkert is bang dat hij niet in de hemel komt, de ander is heel berustend, omdat hij snel bij Jezus zal zijn, iets wat de familie kracht gaf."

Na de oorlog werd er weinig over het gebeuren gesproken. ,,Ik heb mijn oma er nog naar gevraagd, maar volgens haar hielden de meeste oudere mensen het voor zich. Mensen waren blij dat ze bevrijd waren van de Duitsers en daarom moest je het ook zeker voor je houden als gezinsleden getroffen waren door Friendly Fire, want de bevrijders waren helden."

Van der Meer heeft zijn oma voor haar overlijden de brief nog eens voorgelezen en haar verteld dat er in Nijkerk een monument is waar de namen op staan van Lodewijk en Folkert en dat er een oorkonde bestaat. ,,Mijn oma vond het heel spijtig dat ze haar familie nooit wat heeft gevraagd over haar neven. Ze was graag naar Nijkerk gegaan om bloemen neer te leggen bij het monument." Hij vindt het dan ook een mooie gedachte dat hij nu over de brief kan vertellen tijdens de Nijkerkse Dodenherdenking. ,,De familie Nienhuis is uiteindelijk vertrokken uit Nijkerk en in Apeldoorn gaan wonen. Hun overgebleven zoon is in Nijkerk gebleven en is hier uiteindelijk kinderloos aan een hartziekte overleden op zijn 89e. Hun tak van de familie is dus uitgestorven. Wat wel bekend is, is dat Jan en Aaf het verdriet zeker hebben meegedragen, maar hun leven er niet door hebben laten leiden. Het is mooi dat ik hun verhaal kan vertellen."

Door de coronacrisis wordt de herdenking sober ingericht met slechts een paar aanwezigen. ,,Ik ben er alleen maar blij mee dat de herdenking door gaat. Veel activiteiten rondom het herdenken van de Tweede Wereldoorlog zijn afgelast." De originele brief van Jan aan zijn familie is te lezen in Museum Nijkerk. Op het moment dat het museum weer open gaat, zal ook de expositie rondom 75 jaar vrijheid weer open gaan.

Door Maranke Pater

advertentie
advertentie