Op 1 oktober 1944 keek de Nijkerkse burgemeester de dood in de ogen. Die dag dreigden hemzelf én zijn stad hetzelfde, verwoestende lot te treffen als het nabijgelegen Putten.
Op 1 oktober 1944 keek de Nijkerkse burgemeester de dood in de ogen. Die dag dreigden hemzelf én zijn stad hetzelfde, verwoestende lot te treffen als het nabijgelegen Putten. historytelling.nu

Nijkerkse burgervader was in Tweede Wereldoorlog ‘witte raaf’ onder Veluwse collega’s

26 maart 2020 om 10:01 Historie

NIJKERK De Nijkerkse oorlogsburgemeester Zwaantinus Bruins Slot werd na 1945 een 'witte raaf' onder de Veluwse burgemeesters genoemd. Dat blijkt uit zijn zuiveringsdossier dat zich bevindt in het Nationaal Archief. Zijn doortastend gedrag in de oorlogsjaren kan als inspiratiebron dienen voor leiders in huidige crisistijden, is de conclusie van auteur Anton van Renssen die het boek Gekkop schreef, ofwel: 'Hoe burgemeester Zwaantinus Bruins Slot Nijkerk de oorlog doorloodste.'

In zijn jeugd werd Bruins Slot wel een gekkop genoemd wanneer hij weer eens fel reageerde. Die karaktertrek keerde soms bij hem terug tijdens de oorlog. Zo sleurde hij in een onbesuisde bui twee dronken Duitse soldaten uit de Nijkerkse synagoge. Ander keren voerde hij op hoge toon felle discussies met hoge Duitse vertegenwoordigers. Hij dwong met zijn houding hun respect af, al vonden ze hem wel lastig. Toch leek hij in zijn gedrag op dat van veel van zijn collega's. Ook Bruins Slot probeerde onopvallend de Duitsers tegen te werken en ook hij bleef zo lang mogelijk op zijn post om te voorkomen dat er een NSB'er in zijn plaats zou worden benoemd.

NIET ALTIJD LEGAAL Bijzonder is wel de voortvarende wijze waarop hij, niet altijd op even legale wijze, Nijkerk liet herbouwen na de verwoestingen in mei 1940. Wel werd Nijkerk zo de eerste herbouwde stad van Nederland. Ook bijzonder is zijn inventieve poging om de Nijkerkse Joodse gemeenschap van deportatie te redden. Die poging mislukte. Zelfs zijn geheime, goede verstandhouding met de 'Judensachbearbeider' Willy Bühe van de Arnhemse Sicherheitsdienst, hielp hem die keer in 1943 niet. Die goede relatie was ontstaan tijdens een opzienbarende, gezamenlijke redding van twee Duitse piloten uit het IJsselmeer op 31 augustus 1940, Koninginnedag.

'RAZZIA OP PUTTENSE GROND' De jonge Hoogeveense gemeenteontvanger en voormalige accountant Bruins Slot werd in 1939 op 36-jarige leeftijd burgemeester van Nijkerk. De chaos en spanning van de oorlogsjaren maakten ongekende krachten in hem los. Op 1 oktober 1944 keek hij de dood in de ogen. Die dag dreigden hemzelf én zijn stad hetzelfde, verwoestende lot te treffen als het nabijgelegen Putten. Hij deed er alles aan om de Duitse Sicherheitsdienst ervan te overtuigen dat de aanslag die leidde tot de Puttense razzia op Puttens grondgebied had plaatsgehad en niet op dat van de gemeente Nijkerk.

De gevolgen van de geestelijke spanning die hij tijdens de oorlog moest doorstaan, kostte hem een deel van zijn gezondheid en bracht hem zelfs op de rand van krankzinnigheid.

Op woensdag 8 april verschijnt een boek over Zwaantinus Bruins Slot, gebaseerd op zijn oorlogsdagboek en aanvullend onderzoek. Het symposium over het blijvende belang voor de geschiedenis van egodocumenten en oral history dat voor diezelfde dag in Nijkerk gepland stond, is vanwege de coronamaatregelen afgelast.

Titel: 'Gekkop' Hoe burgemeester Zwaantinus Bruins Slot Nijkerk de oorlog doorloodste
ISBN 9789-4920-55774, 22,95 euro.
advertentie
advertentie