Afbeelding
Arjen Gerritsma

'Mijn vader verliet door deze tunnel Kamp Amersfoort'

29 oktober 2019 om 10:00 Historie

NIJKERK Recent is in Kamp Amersfoort een tunnel ontdekt waar gevangenen doorheen werden gevoerd. 'Stadsfotograaf' Arjen Gerritsma heeft samen met zijn zoon een kijkje bij deze tunnel genomen om een bijzondere reden. Zijn vader Gerrit Gerritsma (1922 – 1981) heeft in 1944, na een half jaar gevangenschap, door deze tunnel het kamp verlaten wegens vrijlating om vermeende tuberculose.

Belinda van der Horst

Nationaal Monument Kamp Amersfoort is nu een herinneringscentra. Van 1941 tot 1945 hebben circa 35.000 veelal politieke gevangenen in dit doorgangs- tevens strafkamp gezeten dat onder direct bevel stond van de SS. Recent hebben onderzoekers een tunnel gevonden die het gevangenenkamp en het SS-deel van het kamp verbond. Oud-gevangenen maakten al melding van de tunnel, maar pas onlangs kon er gericht gezocht worden en hebben de onderzoekers de ondergrondse verbindingsgang uitgegraven. In het kamp was het terrein met de appelplaats en barakken voor de gevangenen strikt gescheiden van het deel waar de SS zijn barakken had. Omgeven door hoog prikkeldraad, wachttorens en een toegangspoort. De tunnel werd veelvuldig gebruikt door bewakers en kapo's om de gevangenen snel onder de draadversperring door te loodsen naar bijvoorbeeld de administratie.

De tunnel wordt de komende tijd verder onderzocht op sporen en zal worden geconserveerd. Tijdens een open middag was de tunnel te bezichtigen en daar was veel belangstelling voor. Arjen Gerritsma en zijn zoon waren hier ook bij aanwezig. ,,Mijn vader heeft door deze tunnel gelopen toen hij het kamp mocht verlaten", aldus Gerritsma.

VERRADEN Het is 1944 als de toen 22-jarige Gerrit Gerritsma in zijn woonplaats Drachten thuis wordt opgepakt. Hij peinsde er namelijk niet over om in Duitsland te gaan werken. ,,Mijn vader is aangebracht door Pier Nobach, een bekende verrader die veel mensen erbij heeft gelapt. Vervolgens werd mijn vader naar het Huis van Bewaring in Groningen gebracht en van daaruit naar Kamp Amersfoort", vertelt Gerritsma. De oorlogsmisdadiger en NSB'er Nobach werd na de oorlog tot levenslang veroordeeld, maar werd enkele maanden later alweer vrijgelaten wegens zijn slechte geestelijke gezondheidstoestand.

KAMPBEUL Joseph Kotälla was hoofd van de administratie in Kamp Amersfoort. ,,De gevangenen moesten voor hem in de houding springen. Mijn vader was aan het werk en had hem niet gezien. Toen hij opkeek sloeg Kotälla hem met een ploertendoder in zijn gezicht. Mijn vader heeft daar een scheve neus aan overgehouden." Kotälla was onnoemlijk wreed en had als bijnaam 'De beul van Amersfoort'. Na de oorlog kreeg hij de doodstraf, die werd omgezet in levenslange gevangenisstraf. Zijn ploertendoder bevindt zich nog in Nationaal Monument Kamp Amersfoort.

Een klein litteken op zijn longen is zijn redding geweest TUBERCULOSE Een lichamelijke keuring werd voor Gerrit Gerritsma uiteindelijk zijn redding. ,,Mijn oma, een nuchtere vrouw en zeker geen fantast, droomde op een nacht dat mijn vader de volgende dag weer thuiskwam. En de volgende dag stond mijn vader voor de deur." Gerritsma zou te werk worden gesteld in Duitsland en werd lichamelijk doorgelicht. Ze zagen dat hij iets op zijn longen had. ,,De Duitsers dachten dat het tuberculose was en waren bang voor besmetting. Daarom werd mijn vader vrijgelaten. Later bleek dat hij een klein litteken op zijn longen had, wat zijn redding is geweest."

,,Mijn vader was bikkelhard voor zichzelf en ik denk dat die instelling hem mogelijk door zijn kamptijd heeft geholpen. Na de oorlog sprak hij niet of nauwelijks over zijn gevangenschap. Hij bood zich vrijwillig aan om deel te nemen aan de oorlog in Nederlands-Indië, waar hij twee jaar is geweest. Later doorliep hij de politieschool en maakte hij na elf jaar een carrièreswitch als econoom."

DOCUMENTEN Gerritsma is in het bezit van een groot aantal documenten van zijn vader. Het Huis van Bewaring in Groningen stuurde een briefje naar de ouders van Gerritsma waarin staat dat toezending van 'toiletbenoodigheden en verschooning' is toegestaan. Verwacht werd dat Gerritsma 'voor den arbeidsinzet naar Duitschland zal worden doorgezonden'.

DE 'WITTE ENGEL' Loes van Overeem, Hoofd van den Dienst voor Speciale Hulpverleening van het Nederlandsche Roode Kruis, deelde in een brief aan de ouders van Gerritsma mee dat het niet toegestaan is om pakketten te zenden naar politieke gevangenen in kamp Amersfoort. Het 'Roode Kruis' zorgde ervoor dat iedere gevangene wekelijks een levensmiddelenpakket ontving. Van Overeem zette zich met hart en ziel in voor de gevangenen in onder meer Kamp Amersfoort en
kreeg als bijnaam de 'Witte Engel'. Ze werd geëerd met een straatnaambord. De straat waar Kamp Amersfoort aan gevestigd is heet de Loes van Overeemlaan.

UNIEKE BRIEVEN Uniek zijn de brieven van de wrede kampcommandant Karl Peter Berg waarin staat dat Gerritsma is onderzocht en voor de 'Arbeidseinsatz in Deutschland' ongeschikt is bevonden en vrijgelaten wordt uit het kamp. Na de oorlog kreeg Berg de doodstraf en werd hij geëxecuteerd. ,,Mijn oudste zoon heet Gerrit, naar mijn vader. Hij krijgt later alle documenten", besluit Gerritsma.

Bronnen: Nationaal Monument Kamp Amersfoort en Wikipedia.

Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
advertentie
advertentie